Een borderlinepersoonlijkheidsstoornis én een eetstoornis. Een combinatie die wel vaker voorkomt. Maar wat is dat nu, borderline? En hoe manifesteert een eetstoornis zich in dit verhaal? Lees verder, want wij leggen het jou graag uit!
Wat is Borderline? Borderline persoonlijkheidsstoornis of kortweg BPS of borderline is één van de verschillende types persoonlijkheidsstoornissen. In het ontstaan van deze stoornis zien we dat er globaal twee aspecten meespelen. Eerst en vooral wordt aangenomen dat er een bepaalde erfelijke kwetsbaarheid is, een erfelijke aanleg. Daarnaast spelen ook gebeurtenissen uit het verleden een grote rol. Alles wat je meegemaakt hebt draagt ook bij aan de ontwikkeling van een borderline persoonlijkheidsstoornis.
In het algemeen typeert borderline zich door een combinatie van meerdere kenmerken. Het voornaamste en meest centrale kenmerk van borderline situeert zich op vlak van emotieregulatie. Als je borderline hebt, kan je veel moeite ervaren met het aanvoelen, sturen en controleren van je emoties. Vaak heb je geen ‘gezonde’ of constructieve manier ontwikkeld (of kunnen ontwikkelen) om te gaan met emoties. Elke emotie wordt heel intens gevoeld en het is moeilijker om deze te kaderen en te verwerken. Dit kan soms hevige reacties tot gevolg hebben. Zo kan het zijn dat iemand met borderline buiten proportie lijkt te reageren in een bepaalde situatie. Of de interpretatie van een bepaalde blik of een bepaald woord kan bijvoorbeeld als enorm negatief ervaren worden terwijl die blik of dat woord door de omstaanders niet op die manier wordt ervaren. Door de intense beleving van emoties kan je sterke stemmingswisselingen ervaren. Emoties kunnen veranderen van hoog naar laag in een korte tijdspanne. Bijvoorbeeld van blij en vrolijk naar enkele momenten later enorm verdrietig of somber. Normaalgezien verloopt deze wissel in emoties geleidelijk aan en voel je deze switch langzaamaan veranderen. Voor iemand met borderline kan deze kanteling in emotie zich heel plots of snel afspelen.
Een ander kenmerk bij borderline is de uitgesproken impulsiviteit. Eigenlijk vloeit dit gedeeltelijk verder vanuit het vorige kenmerk, de intense beleving van de emoties. Personen met borderline reageren vaak impulsief en gaan snel over tot actie zonder op voorhand na te denken over de gevolgen. Ze reageren op hun impuls, op hun aanwezige gedachte of gevoel op dat moment. Ze gaan op in de beleving en de emotie van het moment. Dit maakt dat er plotse beslissingen kunnen gemaakt worden waarbij geen rekening gehouden wordt met de eventuele toekomstige gevolgen die erbij horen. Denk bijvoorbeeld aan het opzeggen van je job, stoppen met je studies, stopzetten van de hulpverlening, het verbreken van een vriendschapsband, geld uitgeven, zelfstandig afbouwen of stoppen met je voorgeschreven medicatie,….
Iemand met borderline heeft meestal een enorm laag en vaak ook een verstoord zelfbeeld. Immense onzekerheid, een negatief zelfbeeld, vaak twijfelen aan jezelf, een groot gebrek aan zelfvertrouwen,… het zijn allemaal eigenschappen die kenmerkend zijn wanneer we op een negatieve manier naar onszelf kijken. Daarnaast kan er een grote angst zijn om in de steek gelaten te worden. Personen met borderline kunnen enorm bang zijn dat degene die ze graag zien of met wie ze een sterke band hebben, hen ooit zal verlaten. Deze verlatingsangst maakt dat zij een persoon kunnen claimen of opeisen. Dit claimende gedrag is dus een reactie op hun overheersende angst om verlaten te worden. Maar dit gedrag kan er spijtig genoeg voor zorgen dat de ander zich opgeëist voelt en zich hierdoor wil terugtrekken. Wanneer dit gebeurd, wordt hun grootste angst bevestigd en versterkt en hierbij ook hun negatieve zelfbeeld. Dit kan dan op zijn beurt als gevolg hebben dat die bepaalde persoon vermeden wordt voor een periode als reactie op een gevoel van afwijzing. Hierin merk je een patroon van aantrekken en afstoten, een veelvoorkomend verschijnsel bij borderline.
De combinatie van bovenstaande kenmerken brengt ons bij het laatste typerende aspect van borderline: moeilijkheden met interpersoonlijke relaties. Simpel uitgelegd wil dit vooral zeggen dat er een grotere moeite is bij het in stand houden, aangaan en onderhouden van relaties. De inhoud van deze relaties kan zowel professioneel, vriendschappelijk, romantisch, familiaal,… zijn. De moeilijkheden met emotieregulatie, de impulsiviteit en het lage zelfbeeld kunnen elk op zichzelf een belemmerende impact hebben in een relatie. Maar wanneer deze allemaal samen voorkomen spreekt het voor zich dat de uitdaging nog groter is wanneer je een stabiele relatie wil verkrijgen. Voor iemand met borderline is dus het niet even gemakkelijk om langdurige en stabiele relaties uit te bouwen.
Er bestaat niet zoiets als de ‘typische persoon met borderline’. Dit is best belangrijk om te benadrukken. Iedere persoon is anders en uniek en heeft zijn eigen karakter en verhaal. Hierdoor komen sommige aspecten bij de ene persoon misschien minder of juist meer tot uiting dan bij iemand anders. Ook omdat we elk ons eigen persoonlijkheid en levensverhaal hebben, kunnen bepaalde kenmerken minder of meer zichtbaar aan de buitenkant. Zo kan iemand heel zijn leven herhaaldelijk gehoord en geleerd hebben dat emoties niet getoond mogen worden. Dus misschien zal die persoon net enorm hard alles binnen zichzelf en voor zichzelf houden en merk je op het eerste zicht weinig moeilijkheden met de emotieregulatie. Niet iedere persoon met borderline zal dus bijvoorbeeld openlijk zijn emoties tentoonstellen. Veel mensen met borderline hebben trouwens geleerd zich aan te passen aan de wensen of verwachtingen van de maatschappij. Ze zijn noodgedwongen goed geworden in het opzetten van hun masker om te kunnen functioneren in het dagelijks leven.
Borderline en eetstoornissen
Wanneer je alle bovenstaande kenmerken van borderline hebt gelezen, kan je misschien zelf al opmerken hoe een eetstoornis op het toneel kan verschijnen.
Zoals we ondertussen al weten, is een eetstoornis een manier voor om te gaan met dieperliggende problemen en emoties. We noemen dit een coping mechanisme. Hier kunnen we onze eerste link tussen borderline en de eetstoornis al terugvinden. Een eetstoornis kan bij borderline op de proppen komen doordat zulke moeilijkheden ervaren worden bij verwerken van de emoties. Er wordt naar een eetstoornis gegrepen om een houvast te creëren in de woelige en onstabiele wereld van emoties die voor een enorme overspoeling kunnen zorgen. De eetstoornis lijkt hierin te helpen doordat een gevoel van veiligheid, comfort en stabiliteit wordt verkregen. Door de aandacht te richten op voeding en gewicht, wordt er een gevoel van controle bekomen. Wanneer je niet eet, kan dit zorgen voor afvlakking van je gevoelens waardoor je minder of niets hoeft te voelen. Het lijkt alsof je je emoties toch de baas kan zijn. Niet enkel de extreme controle op voeding kan zorgen voor ogenschijnlijke verwerking van emoties, maar ook eten op zich kan zorgen voor een moment van veiligheid en rust in je hoofd. Een moment waarop je even de intensiteit van de emoties niet hoeft te voelen. Je vult jezelf met eten om even je emoties en gedachten stil te leggen. Hierbij is het van belang te vermelden dat wanneer je herstelt van de eetstoornis, de overspoeling van emoties een normaal gevolg is. Zeker wanneer je borderline hebt, is dat belangrijk te beseffen zodat je deze intense emoties tijdens herstel kan plaatsen.
Ook als we denken aan impulsiviteit, kunnen we een verband zien met eten. Hierbij zien we vaak eetbuiten omdat je opgaat in de ingeving van het moment. Een enorme craving naar lekkere dingen bijvoorbeeld. Misschien kan je niet kiezen, je hebt zoveel zin en goesting en dus smijt je jezelf helemaal op alle dingen die je lekker vindt. Je verliest jezelf in de moment en je hebt niet door hoeveel je aan het eten bent totdat je plots voelt dat je misselijk wordt of buikpijn krijgt. Maar het kan bijvoorbeeld evengoed zijn dat je plots beslist om een streng dieet te volgen en hier steeds verder in op gaat. Ook hier kan een eetstoornis je met zijn lelijke klauwen vastpakken.
Personen met borderline kunnen ook soms denken in uitersten. Dingen zijn zwart-wit, het is alles of niets. Als je dit zou doortrekken in voeding, zie je al snel een mogelijke connectie met eetstoornissen. Ofwel ga je all-out en eet je de volledige kast leeg, ofwel probeer je weinig tot liefst niets te eten gedurende een hele dag.
Verder spreekt het bijna voor zich dat als we een laag of verstoord zelfbeeld hebben, een eetstoornis hier gretig gebruik van maakt. Eetstoornissen teren op je negatieve gevoelens of gedachten en willen deze continu in stand houden zodat je blijft kiezen voor de eetstoornis.
Diagnosestelling en behandeling bij borderline
Eerst en vooral willen we vermelden dat deze diagnose pas kan gesteld worden vanaf 18 jaar. Op deze leeftijd heeft je persoonlijkheid zich grotendeels gevormd en dus is het logisch dat we pas vanaf dan een correcte diagnose kunnen bekomen als het gaat over persoonlijkheidsstoornissen.
Borderline kan samengaan met verschillende andere (mentale of psychische) aandoeningen. Denk hier bijvoorbeeld aan een eetstoornis, verslaving, middelenmisbruik, depressie,… Dit is een van de redenen waarom borderline soms moeilijk te begrijpen is of waarom de diagnose niet altijd direct correct gesteld wordt. Verder zien we soms overlappingen tussen borderline en andere problematieken. Zo kan het zijn dat als je diep in een eetstoornis zit, er zich gelijkaardige kenmerken vertonen met borderline waaronder bijvoorbeeld de enorme stemmingswisselingen. Ook het aantrekken en afstoten kan hier op de voorgrond treden en sowieso een verstoord zelfbeeld is een typerend iets bij eetstoornissen.
Weet dat je diagnose geen vloek hoeft te zijn. Met de juiste hulp kan je leren omgaan met de mogelijke struikelblokken die borderline met zich meebrengt. Een veelgebruikte en bekende therapievorm hierbij is de dialectische gedragstherapie of kortweg DGT. Deze therapievorm is ontwikkeld specifiek voor de behandeling van borderline. Maar dit wil niet zeggen dat DGT enkel bij borderline gebruikt wordt. DGT is enorm effectief in veel andere situaties en wordt veelvuldig toegepast in meerder contexten. Als je graag wat meer informatie wil over DGT, verwijs ik je door naar een van onze volgende blogs. Hierin zullen we kort de basisprincipes van DGT toelichten.